De grootste internetapotheek van ons land vond het nodig zichzelf wierook toe te wuiven in Het Nieuwsblad vorige vrijdag en tegenwoordig zien we zelfs reclame voor hun grootste concurrent op 's lands oudste commerciële zender. Hoe ver is het gekomen? En de uitbreiding naar de online verkoop van voorschriftplichtige geneesmiddelen is nog maar een zuchtje verwijderd, zo lezen we. Hét recept voor een pijnlijke toename van de geneesmiddelgebonden problemen en vermijdbare medicatiegerelateerde ziekenhuisopnames. Deontologie en ethiek is ver te zoeken in dit zakelijk wereldje. Euro's voor mij zijn blijkbaar belangrijker dan gezondheid voor u.
De redenering vertoont nochtans een zekere logica. Een logica die we herkennen van bij de zogenaamde low cost apotheken en helaas ook bij een aantal collega's die de bedreiging van die oneerlijke concurrentie met de verkeerde strategie te lijf gaan: zuiver commerciële retail logica. Een apotheek doet aan kleinhandel, een geneesmiddel is een product als een ander, dus geldt de Colruyt- en Aldifilosofie. Het kan goedkoper en dat is het enige geldige argument. Sterker nog: we doen de "consument" kopen bij ons door hem of haar kortingen en promoties voor te schotelen. Hoe meer hij of zij koopt, hoe meer voordeel hij of zij doet!?! Of hij of zij dat product nu echt nodig heeft of niet is bijkomstig. Wat telt is de omzet, de jaarcijfers, het marktaandeel, winstmaximalisatie of noem maar op. Gezondheid? Een markt als een andere…
APB is het zoals elke rechtgeaarde apotheker grondig oneens met die benadering van het geneesmiddel en de patiënten. Geneesmiddelen zijn nu eenmaal geen snoepjes. Het gaat om het fundamenteel recht op gezondheid, niet om gekocht welbehagen voor wie het zich kan veroorloven. Patiënten hebben recht op wetenschappelijk onderbouwd advies, begeleiding en opvolging. Dat kan je niet bieden op afstand voor duizenden klanten. Zo veel is duidelijk. Laat staan dat je dat werkelijk waar kan maken als je drijfveren zuiver economisch zijn. Veiligheid, deontologie en kwaliteit van zorg primeren op economie in de gezondheidssector, dus ook in de apotheek. Het is niet omdat daar producten verhandeld worden dat opeens alles gepermitteerd is. En dan heb ik het nog niet over de besteding van gemeenschapsmiddelen aan terugbetaalde medicatie.
Er kan dus met andere woorden geen sprake van zijn dat voorgeschreven en terugbetaalde geneesmiddelen op de zelfde manier verhandeld zouden worden als gewone consumptiegoederen. Wie zich daaraan bezondigt, overtreedt KB 2009 en de wet op de uitvoering van de gezondheidsberoepen of KB 78. Die laatste beschrijft farmaceutische zorg als "de verantwoorde aflevering van voorgeschreven geneesmiddelen of van geneesmiddelen die zonder voorschrift kunnen afgeleverd worden, met het oog op, in overleg met andere zorgverstrekkers en de patiënt, het bereiken van algemene gezondheidsdoelstellingen zoals het voorkomen, het identificeren, en het oplossen van problemen verbonden aan het geneesmiddelengebruik." Het is evident dat de genoemde internetapotheken daar niet van wakker liggen. Noch om de plicht van de apotheker om de vraag naar elk geneesmiddel te valideren zoals beschreven in de Gids voor Goede Officinale Praktijken.
We moeten dus zelfs een stap terug zetten: de verantwoorde aflevering van een geneesmiddel (voorgeschreven of niet) doe je niet anoniem op afstand zonder interactie met de patiënt. Dat is een risico voor de volksgezondheid. Net zoals het onaanvaardbaar is dat niet alle medicatie in een farmaceutisch dossier terecht komt, opgevolgd wordt door een apotheker-zorgverstrekker en beschikbaar gemaakt wordt voor heel het zorgteam van die patiënt in de vorm van een medicatieschema. Dat leidt tot medische fouten. Aflevering van een geneesmiddel hoort thuis binnen een therapeutische relatie. Hoe die tot stand komt is minder relevant, maar ze is gebaseerd op vertrouwen, kennis en maatschappelijk engagement. Niet op massaconsumptie. Er is dus niks verkeerd met een online verlengstuk aan een fysieke apotheek of digitale transacties tussen een patiënt en zijn of haar huisapotheker. Het gaat pas goed fout als je de aflevering van een geneesmiddel loskoppelt van therapeutische begeleiding en opvolging.
In Duitsland zijn voorschriftplichtige geneesmiddelen al jaren verkrijgbaar via internet. DocMorris heeft een marktaandeel van een schamele 1,8% opgebouwd. Nu het Europees Hof zich uitgesproken heeft ten gunste van korting voor voorgeschreven medicatie - die arme internetapotheken ontberen immers rechtstreeks contact met de consument en hebben dus recht op andere concurrentiële middelen - overweegt men in Berlijn heel ernstig om de verkoop via internet terug te schroeven. In Frankrijk hebben de Orde, het ministerie van volksgezondheid en het gerecht zich recent uitgesproken tegen de opslag van geneesmiddelen bestemd voor online verkoop buiten de muren van de apotheek. Gaan we nu in België doen wat onze buurlanden aan banden leggen? Ik denk het niet!
We leven nu eenmaal in het Zalando-tijdperk (de generatie Z?) en de mobiele technologie grijpt om zich heen. Het zou absurd zijn om die tendens en mogelijkheden te negeren in de farmaceutische sector, maar dan wel steeds met het oog op optimaal geneesmiddelengebruik en farmaceutische zorg. Wie dat aan zijn laars lapt is een nestbevuiler en zal APB op zijn weg vinden.
Lieven Zwaenepoel
Voorzitter APB