Page 37

Farmaceutisch_Tijdschrift_van_Belgie_nr_3_september

Farmaceutisch Tijdschrift voor België – 95ste jaargang nr. 3 - september 2015 37 1. Inleiding De meeste medicamenteuze behandelingen in het ziekenhuis worden via intraveneuze weg toegediend  1-8. Deze behandelingen worden gewoonlijk bereid en toegediend door verpleegkundigen van de zorgeenheid. De risico’s die gepaard gaan met de voorbereiding en toediening van injecteerbare medicijnen zijn aanzienlijk en uiteenlopend: onvolledige en onduidelijke voorschriften, complexe bereidingsprocedures, gebrek aan essentiële farmacotechnische informatie, afwezigheid van een multidisciplinair proces, fout in de selectie van de medicatie en/of de oplossing, gebruik van vervallen medicijnen, diluenten of wateroplossingen, foute berekening, fysisch-chemische incompatibiliteit, foute patiënt, verkeerde toedieningsweg, slechte bereidingstechniek, fout in aseptisch handelen, bescherming van de bereider, wisselend niveau van kennis en ervaring van het zorgpersoneel  9. Om zulke potentiële fouten te beperken, kunnen twee soorten maatregelen worden ingevoerd: de standaardisatie van de bereidingsmethoden voor gebruik door verpleegkundigen en de centralisatie van de bereidingen en mengsels in de ziekenhuisapotheek. Verschillende auteurs hebben reeds benadrukt dat de standaardisatie van de bereidingsmethoden voor gebruik door verpleegkundigen, multidisciplinair, o.m. door artsen, verpleegkundigen en apothekers, tot stand moet komen  10-13, zodat de bereiding van injecteerbare medicatie volgens gevalideerde methoden gebeurt. Deze standaardisatie gaat vooraf aan de centralisatie van deze preparaten en hun bereiding in de ziekenhuisapotheek. In de vroege jaren '70 van vorige eeuw begon men met de centralisatie van binaire (aminozuren + glucose) en ternaire mengsels van parenterale voeding (aminozuren + glucose + lipiden) en hun voorbereiding in steriele omgeving. De centralisatie kwam er omdat de oplossingen vroeger bereid werden in een niet-gecontroleerde omgeving en contaminatie optrad. Andere redenen om dit in te voeren waren de fysisch-chemische stabiliteit van deze mengsels (een ternair mengsel van parenterale voeding kan tot 50 verschillende moleculen, inclusief elektrolyten en sporenelementen, bevatten) en het verlichten van het verpleegkundig werk  14. Tijdens de jaren '80 van vorige eeuw namen de ziekenhuisapotheken de centrale bereiding van de chemotherapiedoses voor kanker geleidelijk over. Naast de eerder beschreven redenen voor het centraal bereiden van parenterale voeding is er ook de bescherming van de bereider. Deze stoffen zijn immers giftig en het wordt aanbevolen ze te bereiden onder een afzuigkap met verticale laminaire luchtstroom. Naast deze twee soorten injecteerbare middelen, zijn er nog vele andere injecteerbare medicijnen, waaronder anti-infectieuze middelen, anti-emetica en pijnstillers. De drijfveren voor het centraal bereiden van deze injecteerbare behandelingen zijn dezelfde als voor hogergenoemde, met daarbovenop het economisch argument dat de bereiding van standaard injecteerbare doses sneller en goedkoper is. Zo ontstonden de Centralized IntraVenous Admixures Services (CIVAS)  14,15, die in verschillende onderzoeken worden beschreven  14-20. De gegevens met betrekking tot de fysisch-chemische stabiliteit van de bereide injecteerbare doses zijn te raadplegen in handboeken of elektronische databanken  21-27 met fysische stabiliteitsgegevens (visueel, pH-meting, verkleuring,...). Chemische stabiliteitsonderzoeken worden doorgaans uitgevoerd over een periode van 12 uur tot 7 dagen. Concentraties, perfusieoplossingen en verpakkingen kunnen variëren (glas, zakken van polyvinylchloride (pvc), zakken van polyolefin, half harde polyethyleenflesjes, glazen flesjes) en zijn niet steeds in overeenstemming met de praktijk in het ziekenhuis. 2. Implementatie van een programma voor systematisch onderzoek van de chemische stabiliteit op lange termijn In 1990 werd in België een CIVAS geïmplementeerd  28 die zich snel heeft ontwikkeld. De medicijnen die er bereid worden, worden geselecteerd op basis van hun verbruik in de zorgeenheden; er gebeurt een ranking via de beheersoftware van de Afdeling Farmacie, Apo-MEDSOC  29. Omdat de gegevens met betrekking tot de fysisch-chemische stabiliteit op lange termijn van geselecteerde geneesmiddelen niet volstonden, werd een samenwerking tot stand gebracht tussen de Afdeling Farmacie, het Labo voor Medische Biologie en de Wetenschappelijke Support Unit om de stabiliteit op lange termijn te bepalen van injecteerbare middelen op de zorgeenheden. Er werd voor elke geselecteerde molecule een literatuuronderzoek verricht met het oog op de analyse van bestaande gegevens met betrekking tot hun fysicochemische stabiliteit en doseringsmethoden. Op basis hiervan werd de dosering via hogedrukvloeistofchromatografie (HPLC) in het labo aangepast en gevalideerd. De doseringsmethode laat toe het oorspronkelijke product en de eventuele afbraakproducten van elkaar te scheiden en te kwantificeren. Er werd een planning opgesteld voor de verschillende doseringen. Voor elk onderzoek werden 5 flexibele zakken met het geneesmiddel opgelost in 5% glucose of 0,9% NaCl onder aseptische omstandigheden bereid en naar het labo gebracht. Op vastgestelde dagen werden de stalen van elke zak in drievoud geanalyseerd. De duur van elk onderzoek varieerde van 30 tot 60 dagen. Onderzoek


Farmaceutisch_Tijdschrift_van_Belgie_nr_3_september
To see the actual publication please follow the link above