2. Nieuwe zorgdiensten in de officina-apotheek
Dankzij zijn meer dan 500.000 patiëntencontacten die ± 12.000 apothekers en ± 6.000 assistenten dagelijks aangaan met onze bevolking, nemen de (± 4.600) apotheken een prominente rol in binnen het Belgisch zorglandschap. Het herkenbare groene kruis in een bepaalde stadswijk of dorp, biedt de burger een nabije en zeer laagdrempelige toegangspoort tot de gezondheidszorg. Die zeer gemakkelijke toegang (zonder afspraak), de betrouwbaarheid van de diensten en de zekerheid om op elk moment een beroep te kunnen doen op een hoogopgeleide zorgverlener resulteren in een hoge waarderings- en vertrouwensscore van de burger/patiënt voor de apotheker. Momenteel wordt dit zorgpotentieel echter nog steeds onderbenut, ook op het vlak van preventie en oriëntatie van patiënten.
Preventie vraagt een gecoördineerde en interfederale aanpak, gebaseerd op concrete gezondheidszorgdoelstellingen zoals het bereiken van een voldoende hoge vaccinatiegraad of het snel genoeg detecteren van (chronische) aandoeningen. De apotheker kan hierin een toegevoegde en kostenefficiënte bijdrage leveren (case finding of gerichte screening), aan gerichte doorverwijzing doen en zo een te late opstart van adequate behandelingen voor de patiënt vermijden. Dat laat toe om de kosten voor gezondheidszorg terug te dringen en de levenskwaliteit van de patiënt te vrijwaren.
De apotheker levert tevens een positieve bijdrage tot de betaalbaarheid van gezondheidszorg via het begeleiden van de patiënt bij eenvoudige gezondheidsklachten. Twee op de drie personen doen in eerste instantie een beroep op zelfzorg, bijgestaan door hun apotheker. Deze courante praktijk neemt een aanzienlijke plaats in binnen ons gezondheidszorgsysteem, maar is helaas nog te weinig gekend. De apotheker kan een voorschriftvrij geneesmiddel op maat voorstellen of doorverwijzen naar de gepaste gezondheidswerker. Voorschriftvrije geneesmiddelen of producten zijn immers niet noodzakelijkerwijze het juiste of enige antwoord op de behoefte of gezondheidsklacht van de patiënt4.
Ook de chronische patiënt heeft baat bij een regelmatige begeleiding door zijn apotheker met extra aandacht voor Health Literacy, therapietrouw, polymedicatie, goed gebruik van het geneesmiddel, … De sector wenst hierbij verder te bouwen op het fundament van de huisapotheker en bijkomende diensten te ontwikkelen die zowel voor de patiënt als het gezondheidszorgsysteem een meerwaarde betekenen.
De positieve bijdragen van zorgdiensten en nieuwe interventies door officina-apothekers zijn duidelijk bewezen, zowel op het vlak van de individuele als de maatschappelijke gezondheid. Onze sector is pionier in de realisatie van systemen die de monitoring en rapportering van deze zorgdiensten en interventies mogelijk maken, niet alleen naar de burger/patiënt (niveau nano) en naar de andere betrokken zorgverleners (niveau micro), maar ook aan de verschillende mogelijke niveaus in het zorgbeleid (niveau macro, meso, etc.). Zo beschikken beleidsmakers over kwantitatieve en kwalitatieve kritieke prestatie-indicatoren (KPI) over die zorgdiensten, die evidence-based beleidskeuzes ondersteunen.
De sector vraagt om in de komende legislatuur dan ook verder in te zetten op dat potentieel van de officina-apothekers en hen nieuwe zorgtaken toe te vertrouwen, die complementair zijn aan het huidige zorgaanbod, maar die het ook verder zullen versterken en veerkrachtiger maken. Een afdoende vergoeding van deze apotheekdiensten, zal hun verdere uitbouw en duurzaamheid toelaten.
Concrete maatregelen en beleidsopties:
FEDERAAL
Hervorming van de wet op de uitoefening van de Gezondheidsberoepen (WUG of KB78) in functie van interdisciplinaire samenwerking tussen zorgverstrekkers. Die herziening van bevoegdheden moet toelaten om beter in te spelen op (recente) maatschappelijke evoluties en verwachtingen van de patiënt en tegelijk een antwoord bieden op de tekorten aan zorgverstrekkers en -personeel in de verschillende sectoren. Zo vraagt de sector een uitbreiding van zijn testbevoegdheden (via o.a. Point-of-Care-Testing (POCT) naar andere aandoeningen waar testing een meerwaarde kan bieden voor patiënt en overheid, bv. met het oog op het voorkomen van antibiotica-resistentie door het oneigenlijk gebruik van antibiotica te ontmoedigen of te vermijden.)
Uitbreiden en verduurzamen (Quick Win) van de vaccinatiebevoegdheden voor de apotheker in de apotheek voor griep en andere aandoeningen. Ervaringen met covid-vaccinatie in binnen- en buitenland leren dat officina-apothekers een belangrijke bijdrage kunnen leveren tot een verhoging van de vaccinatiegraad via zowel sensibilisering (o.b.v. population health management) als door de toediening van vaccins. Reeds in 12 landen in Europa vaccineren apothekers in hun apotheek tegen griep, in 13 landen tegen covid en in 7 landen tegen nog andere vermijdbare ziekten.
Verder inzetten op diensten voor een Goed Gebruik van Geneesmiddelen (GGG), voor de verbetering van de therapietrouw bij patiënten met een chronische aandoening en voor een betere transmurale gegevensoverdracht, zowel bij opname in als bij ontslag uit het ziekenhuis (Seamless Care5).
Uitbreiden van de voorschrijfbevoegdheden (met recht op terugbetaling voor de patiënt) van de apotheker zoals deze bestaan voor griepvaccins, covidvaccins en noodcontraceptie. In 11 verschillende Europese landen kan de apotheker enerzijds al chronische therapieën autonoom verlengen als vergoede dienstverlening naar de patiënten en anderzijds voorschriftplichtige geneesmiddelen geprotocolleerd voorschrijven en afleveren voor eenvoudige aandoeningen zoals niet recidiverende cystitis6.
Het mogelijk maken voor apothekers om diensten in het kader van voortgezette farmaceutische zorg op eigen initiatief aan te bieden, ook voor het GGG ‘Voortraject diabetes type 2 – therapietrouw’ (Quick Win).
De apotheker mee betrekken in een plan om medicatie-gerelateerde verslaving tegen te gaan, verder bouwend op reeds opgedane ervaring vanuit de sector zoals methadon-substitutie en het magistraal afbouwen van slaapmedicatie via magistrale bereidingen.
De officina-apotheker bijkomende bevoegdheden toekennen om overconsumptie van geneesmiddelen tegen te gaan.
INTERFEDERAAL EN DEELSTATEN
De apotheek als toegangspoort (vindplaats) tot de gezondheidszorg erkennen en (forfaitair) subsidiëren (zie ook luik economie) in het kader van buurtgerichte zorg, detectie van aandoeningen, psychosociale problemen, …
De apotheek als kwalitatief en aanvullend kanaal naar de burger erkennen en (forfaitair) subsidiëren (zie ook luik economie) in het kader van bevolkingsonderzoeken (kankerscreening), sensibilisatie-campagnes, etc. … ondersteund door population health management en datadriven algoritmes (zie luik innovatie).
4Nota APB OPHACO ‘Naar een begeleide en verantwoorde zelfmedicatie’, januari 2021.
5Cf.
Seamless care with regard to medications between hospital and home (KCE rapport vol. 131C, 2010)
6Bulgarije, Cyprus, Kroatië, Spanje, Estland, Frankrijk, Ierland, Verenigd-Koninkrijk, Slovenië, Zweden en Tsjechië (bron: PGEU)
Memorandum van APB in het kader van de Europese, federale en regionale verkiezingen in 2024,
oktober 2023