voorschrijven of toedienen, dan gebeurt
dat met kwaad opzet, door personages
die zeer duidelijk behoren tot het kamp
van de “slechteriken” zoals Dokter
Krollspell in Vlucht 714 of Dokter Müller
in De zwarte rotsen. Castillo suggereert
trouwens dat deze twee nazi-artsen
zouden zijn (8), wat Hergé in het geval van
Dokter Krollspell ook toegeeft 12.
Het afleveren van een geneesmiddel
wordt nooit in beeld gebracht: nergens
is er sprake van een apotheker of een
apotheek in de steden of de landschappen
van de verschillende bezochte landen (in
tegenstelling tot tabakswinkels en cafés).
Wat de toediening betreft, zijn de
zorgverleners tijdens de hulpverlening en
in de ziekenhuistaferelen vaak aanwezig,
maar komen ze nooit in contact met
geneesmiddelen. In ziekenhuizen zie je
hen lege karren of karren met linnen
voortduwen of soep brengen aan de
ziekenhuispatiënten. Hergé brengt ze
in De sigaren van de farao in beeld via
de afbeelding van het boek De kleine
verpleger dat, net na de EHBO-kit, op
het hoofd van Kuifje valt. Het grootste
deel van de verleende zorg op de
openbare weg zijn een gewone evacuatie,
zonder toediening van injecteerbare
oplossingen of zuurstof, zelfs in recente
albums zoals bij de explosie van het
huis van Professor Topolino in De zaak
Zonnebloem. In Cokes in voorraad krijgt
de gewonde kikvorsman een injectie
van een officier van de onderzeeër en
dus niet van een zorgverlener; het is in
bepaalde militaire marines inderdaad
de tweede bevelhebber die tevens het
hoofd is van de medische afdeling voor
gebouwen zonder artsen 15. Alleen de
zuurstof die kapitein Haddock krijgt
aan het einde van Mannen op de maan
wordt toegediend in aanwezigheid van
hulpverleners-brandweerlieden.
Zelfmedicatie komt twee keer voor en is
beperkt tot twee personages, met name
Jansen en Janssen. Voor de migraine
na een tocht in de woestijn, nemen ze
wat zij denken dat een aspirinetablet is.
Genezen doen ze er niet van. Integendeel
het leidt tot een intoxicatie die gepaard
gaat met spijsverteringsymptomen en
huidaandoeningen. Later nemen ze
op eigen initiatief, als verstekelingen
van de maanraket, de “remedie” die
een nieuwe opstoot van dezelfde
intoxicatiesymptomen moet behandelen.
In Kuifje in Congo zien we een
eigenaardigheidje: een sprekende boa
met wat spijsverteringsstoornissen na
het verorberen van de hond Bobbie die
zegt: “Ik zou wat natriumbicarbonaat
moeten nemen”!
Het geneesmiddel wordt dan wel
genegeerd door de zorgverleners,
maar krijgt de aandacht van andere
personages uit Kuifje, die ze soms
voorschijven of het gebruik ervan
adviseren. Zo raadt professor
Zonnebloem het gebruik van
magnesiumoxide aan voor de vermeende
maagpijn van een journalist of het
gebruik van kamferalcohol voor het
verlichten van de veronderstelde
reumatische pijnen van kapitein Haddock.
Soms dienen de personages het medicijn
toe: Kuifje de kinine, Zonnebloem zijn
experimentele behandelingen, ... In
Kuifje in Tibet maakt een airhostess met
een EHBO-kit zich klaar om een vreemd
voorwerp uit het oog van Haddock te
verwijderen.
Het goed gebruik van het geneesmiddel,
zoals dat momenteel wordt
gedefinieerd 16,17, laat doorgaans
te wensen over. Maar dit moeten we
relativeren in het licht van de tijdsperiode
waarin de feiten zich afspelen. Zo zien
we dat “aspirine” zonder water wordt
ingenomen, dat kinine wordt toegediend
zonder nauwkeurige diagnose of dat
experimentele geneesmiddelen worden
gegeven aan een olifant zonder dat de
tube wordt geopend en die, tegen de zin
in van de betrokkenen, in het eten worden
gegooid, een spuit op de deken van het
bed van de patiënt, een medicijnflesje
met giftige stoffen op het bed van de
patiënt, verschillende injecties zonder
voorafgaande ontsmetting van de huid.
Het enige voorschrift dat door een arts
wordt opgesteld (dat van behandeling B
van Dokter Müller in De zwarte rotsen)
gebeurt niet alleen met criminele
bedoelingen ten nadele van de patiënt,
maar tevens mondeling via de telefoon!
Er wordt geen enkel universitair of
industrieel labo voor therapeutisch
onderzoek in beeld gebracht. In drie
stripalbums is er echter wel sprake
van het ontwerp en de ontwikkeling van
Farmaceutisch Tijdschrift voor België – 99ste j 42 aargang nr. 1 - maart 2019
nieuwe geneesmiddelen. In De Blauwe
Lotus zien we professor Fan Se-Yeng,
wiens exacte kwalificatie onbekend is
maar door sommige auteurs beschouwd
wordt als een neurofarmacoloog 3, in
enkele dagen tijd een medicijn op punt
stellen dat met succes de effecten van
een giftige stof antagoneert. In Kuifje
en het Zwarte Goud stelt professor
Zonnebloem een soortgelijk medicijn
zelfs sneller op punt ten voordele van de
tweelingdetectives. In de avonturen van
Kuifje wordt de professor opgevoerd als
uitvinder in de scheepswerktuigkunde
zonder enig universitair diploma en
wiens exact beroep nooit wordt genoemd.
Deze alzijdige en gekke geleerde zet zijn
farmacodynamisch werk voort in Kuifje
en de Picaro’s door de behandeling uit te
vinden en te ontwikkelen die Haddock
moet genezen van zijn alcoholverslaving.
Hergé gaat verder niet in op de labo’s
waar deze geneesmiddelen worden
vervaardigd. Wel hebben we kort een
inkijk in het labo van Zonnebloem in De
zaak Zonnebloem, waar de professor
wordt voorgesteld als kernfysicus en
specialist in massavernietigingswapens.
In De juwelen van Bianca Castafiore houdt
Zonnebloem zich dan weer bezig met
elektronica en doet hij onderzoek naar
de kleurentelevisie. In beide gevallen
lijkt er in zijn labo geen chemische of
farmacologische apparatuur aanwezig te
zijn.
De plaats van geneesmiddelenintoxicaties
in deze studie is beperkt, omdat we
alleen beschikken over afbeeldingen van
medicijnen. Sommige intoxicaties zijn
eerder onopzettelijk zoals de chloroformverdoving
van Kuifje en de N14-intoxicatie
van Jansen, maar de meeste gebeuren
opzettelijk of met kwaad opzet zoals
het gekmakend gif in De Blauwe Lotus
en het waarheidsserum in Vlucht 714.
Verschillende studies beschrijven
weliswaar 10,11,18 tal van intoxicaties
met niet-medicinale producten zoals
slaapgas, chloroform-reagens, curare
van plantaardige oorsprong, opium of
verschillende sterke dranken, enzovoort.
De “impliciete” interacties zijn talrijk. We
bespraken reeds de vele meestal niet
behandelde gezondheidsproblemen van
Kuifje 5,6 of van zijn metgezellen 8,18.
Daarnaast kunnen we de “impliciete”
interacties in verband brengen
Onderzoek Farmaceutisch Tijdschrift voor BelgFiaërmaceutisch Tijdschrift voor België