extracten die in die tijd (1954) voor
cognitieve stoornissen bij ouderen
werden voorgeschreven 26.
Schotwonden worden doorgaans
chirurgisch behandeld, zonder
antibioticaprofylaxe, hetgeen logisch
is voor stripalbums van vóór 1955,
maar niet voor de nadien verschenen
albums 27. In geval van orthopedische
immobilisatie overweegt men geen
antitrombotische behandeling; alle
gevallen dateren weliswaar van vóór
de jaren 1990 toen dit onderwerp
nog ter discussie stond 28. Zeeziekte
wordt alleen in De geheimzinnige ster
behandeld met beperkte maatregelen
zoals een liggende houding. In 1942,
bij het verschijnen van dat album, zijn
antihistaminica nog niet geïndiceerd
bij zeeziekte; Nautamine® en
Phenergan® doen pas hun intrede op
de markt vanaf 1949 23. Muntalcohol
had nochtans wel in overweging
kunnen genomen worden. Tijdens
de Himalaya-expeditie van Kuifje in
1963 wordt geen zuurstof gebruikt om
hoogteziekte (hypoxie) te voorkomen,
terwijl de eerste expedities in het
hooggebergte die zuurstof gebruikten
al in 1922 werden gemeld 29.
Men maakt anderzijds gewag van
hoogteziekte en de behandeling
ervan in de twee albums over de
maanexpeditie. Voor de aanhoudende
neusverkoudheid van de miljardair
Carreidas wordt geen behandeling
overwogen, hetzij met antihistaminica,
hetzij via desensibilisatie of met
lokale sympathicomimetica. Dit
strookt weliswaar met de huidige
aanbevelingen 30, maar in 1968, en
ook nu nog, gebruikt men in Frankrijk
neusdruppels zoals Balsamorhinol®,
een middel dat sinds 1934 op de markt
is. Ten slotte hebben twee personages
van Kuifje een chronische aandoening
waarvoor ze gedurende een hele tijd
verstoken blijven van een specifieke
behandeling. Haddock heeft nl. een
alcoholverslaving en Zonnebloem
lijdt aan ernstige hardhorigheid of
doofheid. Voor de behandeling van
het gehoorverlies van Zonnebloem
wordt enkel gedacht aan medische
apparaten en niet aan anti-ischemische
medicatie, hiervoor geïndiceerd vanaf
de tweede helft van de 20e eeuw 31. De
alcoholverslaving van kapitein Haddock,
die heel duidelijk wordt in De krab met
de gulden scharen, wordt pas 40 jaar
later schoorvoetend behandeld met
medicatie, en dan nog “tegen zijn zin”
in Kuifje en de Picaro’s, en dat terwijl
disulfiram al lang op de markt was 32.
Wat de evolutie in de tijd betreft,
hanteren we de onderverdeling in drie
periodes van Numa Sadoul 12: vóór
de Blauwe Lotus waar de stripreeks
week na week tot stand kwam zonder
overkoepelend scenario, vervolgens
de klassieke reeks vanaf de Blauwe
Lotus tot Kuifje in Tibet (deze laatste niet
meegerekend) en ten slotte de meer
spiritueel geïnspireerde albums. We
merken een toename van afgebeelde
medicijnen: 1,3 geneesmiddel per
album vóór De Blauwe Lotus, 1,9 in de
klassieke reeks, 3,0 vanaf Kuifje in
Tibet. Opmerkelijk in de vroege Kuifjealbums
is het grote aantal onrealistisch
in beeld gebrachte traumatische
hoofdletsels: in Kuifje in het land van de
Sovjets resulteerde de explosie op de
trein naar Berlijn in de verdwijning van
218 passagiers en de vernietiging van
14 auto’s zonder dat Kuifje ook maar
gekwetst geraakt en in Kuifje in Amerika
veroorzaakt de gewelddadige schok van
een locomotief tegen een hooikar alleen
wat gescheurde kledij zonder enig
lichamelijk letsel.
Alle hoofdpersonages en terugkerende
helden hebben niet dezelfde interacties
met het geneesmiddel. Kapitein
Haddock, die pas later opduikt in de
avonturen van Kuifje, is het meest
betrokken personage, hoofdzakelijk
als patiënt of als studieobject bij
Farmaceutisch Tijdschrift voor België – 99ste j 44 aargang nr. 1 - maart 2019
experimenten, en zorgt dan vooral
voor de komische noot. Kuifje en
professor Zonnebloem daarentegen
grijpen actiever in, hetzij door het
geneesmiddel toe te dienen (Kuifje als
archetype van de verantwoordelijke
persoon), hetzij als verpersoonlijking
van de wijsheid (Zonnebloem) door het
geneesmiddel uit te vinden, te maken en
te adviseren.
5. Besluit
De avonturen van Kuifje schetsen een
rijk, maar verouderd en onrealistisch
beeld van het geneesmiddel. Het
geneesmiddel is duidelijk beïnvloed
door de koloniale periode van voor
de Tweede Wereldoorlog, of is er
in de meer recente albums van
doordrenkt. Het geneesmiddel lijkt
een onmiddellijke, bijna magische
werking te hebben, en is eerder het
resultaat van een briljante uitvinding
dan van een systematische zoektocht.
Het geneesmiddel wordt op een bijna
parodische wijze voorgesteld en houdt
het midden tussen een banaal product
en een onderzoeksobject, wisselt
tussen een onjuist gebruik als giftige
stof en een gebruik als antidotum, en
speelt in feite een beperkte rol in de
behandeling van echte ziekten. Het
geneesmiddel wordt ontdekt door
geleerde individuen, wordt weinig
voorgeschreven, nooit afgeleverd,
zelden toegediend door zorgverleners
en heeft slechts een plaats in de zorg
van kleine spoedgevallen en in de
trousse met geneesmiddelen voor
diergeneeskundig gebruik. Het wordt
subversief gebruikt, verkeerd gebruikt,
nagemaakt, gestolen, verkeerd in beeld
gebracht, frauduleus gebruikt, ....
Het geneesmiddel is geen realistisch
onderdeel van het avontuurlijke
decor, maar eerder een hulpmiddel
in het verhaal dat bijdraagt aan het
denkbeeldig plot.
Onderzoek Farmaceutisch Tijdschrift voor BelgFiaërmaceutisch Tijdschrift voor België